Göbekli Tepe | Yaşam Alanı Mı, Tapınak Mı?

Arkeolojik bulgular Göbekli Tepe’de inşa edilen yapıların uzun ömürlü olduğuna işaret ediyor. Yapıların farklı dönem ve boyutlarda işlevsel olduğuna, bazı parçaların yeniden kullanıldığına dair izler bulunuyor.

Yerleşim alanında Neolitik döneme ait üç ana tabaka bulunuyor. En eski tabaka olan III. tabaka’nın Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A (PPBNA) veya PPNB'ye* dayandığı düşünülüyor. IIA ise yaklaşık olarak milattan önce 7500 yıllarına ait.

Kimi araştırmacılar III. tabakadaki oval yapıları ve IIA’daki dikdörtgen yapıları çevredeki avcı-toplayıcıları çeken ritüel alanları, tapınaklar olarak tanımlıyor.

Ancak kazı alanındaki makrobotanik bulgular yabani siyez, yabani arpa ve muhtemelen yabani çavdarın yanı sıra badem ve antep fıstığı gibi tahıl dışı ürünlerin de kullanıldığını gösteriyor.

Güncel araştırmalar tahıl işlemenin anıtsal yapılarla bağlantılı bir şölen niteliğinde olabileceğine işaret ediyor. Tahıl gıdalarının hazırlanması ve tüketimi arasında mekansal bir bağlantı olduğu düşünülüyor.

EN|

Göbekli | A Place to Live or A Place for Rituals?

Archeological findings indicate that the structures built at Göbekli Tepe were long-lived. They likely were functional in different periods serving several purposes. Spolia and other elements found in the built environment suggest that it had phases of rebuilding.

The settlement has three main levels belonging to the Neolithic period. Researchers believe level III dates back to the Pre-Pottery Neolithic A (PPBNA) or PPNB*, and level IIA dates to around 7500 BC.

Some researchers identify the oval structures in level III and the rectangular structures in IIA as ritual sites and temples that attracted hunter-gatherers in an extensive area.

However, macrobotanical evidence from the excavation site suggests the use of wild einkorn, wild barley and possibly wild rye, as well as non-grain crops such as almonds and pistachios.

Recent research suggests that grain processing could have had ‘communal character’, considering it as a part of the festive gatherings related to the monumental buildings. The findings imply a spatial connection between the preparation and consumption of cereal foods.

Not | Note: * Çanak Çömlek Öncesi Neolitik B - Pre-Pottery Neolithic B

Referanslar | References:

Peters, J., Schmidt, K., Dietrich, L., Dietrich, O., Pöllath, N., Kinzel, M., & Clare, L. (2019). Göbekli Tepe: Agriculture and Domestication. In C. Smith (Ed.), Encyclopedia of Global Archaeology: Living Edition Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-51726-1_2226-2

Kabukcu, C., Asouti, E., Pöllath, N., Peters, J., & Karul, N. (2021). Pathways to plant domestication in Southeast Anatolia based on new data from aceramic Neolithic Gusir Höyük. Scientific reports, 11(1), 2112. https://doi.org/10.1038/s41598-021-81757-9

Dietrich, L. (2021). Plant Food Processing Tools at Early Neolithic Göbekli Tepe. Archaeopress. https://doi.org/10.2307/jj.15135970